Publicaties

Skip Navigation Links.
Recent verschenen
Expand per documenttypeper documenttype
Expand per Unitper Unit
Expand per Clusterper Cluster

Zoeken naar publicaties:
Beperk het zoeken tot de velden:

ECN publicatie:
Titel:
Rol van vraagsturing bij leveringszekerheid in een geliberaliseerde elektriciteitsmarkt
 
Auteur(s):
 
Gepubliceerd door: Publicatie datum:
ECN Beleidsstudies 1-10-2003
 
ECN publicatienummer: Publicatie type:
ECN-C--03-056 ECN rapport
 
Aantal pagina's: Volledige tekst:
18 Download PDF  (209kB)

Samenvatting:
Sinds de introductie van de liberalisering in de Nederlandse elektriciteitsmarktblijft de groei van de productiecapaciteit van elektriciteit achter bij de groei van het elektriciteitsverbruik. Voor het waarborgen van de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening is het van belang dat er voldoende productiecapaciteit aanwezig is in verhouding tot de (piek)vraag. Enerzijds is dit een vraagstuk over investeringsklimaat en tijdige investeringen in nieuwe productiecapaciteit. Anderzijds gaat het ook om het functioneren van de elektriciteitsmarkt bij een beperkte reservecapaciteit. De bedoeling van de liberalisering was immers dat inefficiënte overcapaciteit zou verdwijnen. Hierdoor zal de Nederlandse elektriciteitsmarkt in de nabije toekomst vaker te maken kunnen krijgen met een beperkte reservecapaciteit en krappe stroommarkten.

Het marktevenwicht tussen vraag en aanbod komt in een krappe elektriciteitsmarkt thans moeizaam tot stand. Dit komt onder meer door de geringe prijselasticiteit van de elektriciteitsvraag. De vraag naar elektriciteit neemt bij hoge elektriciteitsprijzen nauwelijks af. Afnemers worden door stroomcontracten met een vaste prijs afgeschermd tegen momentane marktprijzen. Zij zijn bovendien niet gewend bij het stroomverbruik rekening te houden met het eventueel schaarse productieaanbod. De onstabiliteit van een krappe elektriciteitsmarkt, veroorzaakt door (extreme) piekvraag en/of calamiteiten in het aanbod, leidt tot zeer hoge marktprijzen en grote prijsvolatiliteit. Bovendien neemt in zo'n situatie het risico toe dat de vraag niet langer door het aanbod kan worden gedekt, waardoor uitval van de stroomvoorziening reëel wordt. In een geliberaliseerde elektriciteitsmarkt zijn fluctuerende marktprijzen nodig om reacties uit te lokken aan zowel de aanbod als de vraagzijde. Zeer hoge marktprijzen zijn echter een symptoom van het uitblijven van een adequate response.

Het verbeteren van de vraagresponse in de elektriciteitsmarkt kan plaatsvinden door middel van vraagsturing of Demand Side Management (DSM). Deze concepten zijn reeds ontwikkeld in de tijd dat nog sprake was van een planmatige ontwikkeling van de elektriciteitsvoorziening. DSM is gebaseerd op het gegeven dat de marginale kosten van elektriciteitsproductie hoger kunnen zijn dan economische waarde van de marginale vraag. Het is dan economisch efficiënter de vraag te beperken in plaats van extra productiecapaciteit te realiseren. In een vrije elektriciteitsmarkt zou het marktmechanisme ook door dit principe beïnvloed moeten kunnen worden. Dit leidt tot een efficiëntere elektriciteitsvoorziening en een verbetering van de prijselasticiteit van de vraag en daardoor een stabieler marktevenwicht in een krappe stroommarkt.

Beïnvloeding van het elektriciteitsverbruik kan plaatsvinden via prijsprikkels, maar ook door fysieke sturing. Bij prijsprikkels is vooraf niet zeker of afnemers in voldoende mate zullen reageren. Bovendien kan de wijze waarop de energiemeting plaatsvindt een beperking opleggen aan de differentiatiemogelijkheden naar piekperioden. Door ontwikkelingen op het gebied van ICT zullen de meetmogelijkheden op termijn echter toenemen (elektronische energiemeters, automatic meter reading, etc.). Ook de mogelijkheden voor fysieke sturing van het verbruik zal met behulp van ICT technologie toe kunnen nemen. Door afnemers kan daarnaast eigen elektriciteitsproductiecapaciteit worden ingezet, waardoor de elektriciteitvraag van het openbare net wordt gereduceerd of zelfs extra elektriciteit aan het openbare net wordt geleverd.

ECN heeft in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken in het kader van het E4E project een inventarisatie gemaakt naar de mogelijke opties voor vraagsturing. Dit document tracht een overzicht te geven van deze mogelijke opties, met als doel:

  1. een overzicht te geven van mogelijke type vraagsturing, waaronder:
    1. korte beschrijving van mechanisme
    2. effect op leveringszekerheid
    3. de toepasbaarheid (is het technologisch nog ver weg of andere elementen die een rol spelen)
  2. inzicht te geven in ervaringen met deze mechanismen van vraagsturing in andere landen: is er wel of geen ervaring mee en zo ja, hoe is die ervaring en wat betekent dat voor Nederland.
  3. het aangeven van randvoorwaarden voor toepassing en/of randvoorwaarden voor de Nederlandse situatie
  4. aan te geven waarom bepaalde opties in Nederland wel of niet mogelijk zijn.

Om een zo volledig mogelijk beeld te schetsen worden in deze notitie zowel de korte termijn opties als de lange termijn opties van vraagsturing belicht. Deze notitie beoogt naast een overzicht te bieden van vraagsturingsopties vooral ook de relevantie aan te geven van de toepasbaarheid van deze opties in de Nederlandse elektriciteitsmarkt. Vandaar dat de notitie is opgebouwd uit drie paragrafen en twee bijlagen. In de bijlagen worden beschrijvingen gegeven van de mogelijkheden van vraagsturing (bijlage A) en de ervaringen die daarmee zijn opgedaan, met name in het buitenland (bijlage B). Bijlage A beantwoord daarmee vraag 1a en 1b en, ten dele, vraag 2. Paragraaf 2 geeft een overzicht van vraagsturingsopties die in een geliberaliseerd markt kunnen worden toegepast. Hiermee wordt met name vraag 1c beantwoord. Paragraaf 3 gaat in op de toepassing van vraagsturingsopties in de Nederlandse elektriciteitsmarkt. Met deze paragraaf wordt met name de vragen 3 en 4, doch ook voor een deel vraag 2, beantwoord. Tenslotte worden in paragraaf 4 enkele conclusies geformuleerd.


Terug naar overzicht.